Những thất bại gần đây xảy ra với những người bạn và học viên mà tôi biết từng có các tuyên bố hùng hồn khiến tôi không thể không suy nghĩ!
Startup là công việc rõ ràng, nhưng trào lưu ngày nay làm nó thành như một mốt ngắn ngày, kiểu như thời trang theo năm. Người ta lao vào nó, coi nó như đam mê và yên tâm say sưa với nó trong hình dung của mình vì thấy mình hợp mốt! Đáng lẽ là làm ra tiền thì người ta lại thấy hào hứng vì mình đang “chuẩn bị” “sắp”lãi, và cứ mãi như thế mà không chịu bắt tay vào làm thật! Đâu đâu cũng chia sẻ là hào hứng lắm, phấn khởi lắm, có ý tưởng tuyệt diệu lắm, trong khi thực tế thì có nhiều điều khác biệt:
1. Không bao giờ chúng ta có được sự chuẩn bị hoàn hảo để bắt đầu. Hâù hết đều ở trạng thái thiếu hụt kiến thức và kỹ năng khi bắt đầu và phải bổ khuyết sau. Họ còn không có cả tài chính và nhân lực hay các loại vật lực khác. Tôi bắt đầu khi có mỗi mình, sau đó có thêm 1 em là bên kế toán kiêm nhân sự và 1 em làm sales học từ đầu. Còn nhiều anh em khác phải tự đi giao dịch khách hàng cả năm trời, cá biệt lên tới 3,4 năm trước khi có nhân sự nhìn thấy công ty có thể có lãi và xin vào. Những người dám làm như vậy có chung nhau một điểm, lì và liều!
2. Các bạn mới khởi nghiệp thường vì hứng khởi mà làm, trong khi thực ra vì cần rèn luyện trong thực tế nên phải bình tĩnh mà làm mới đúng. Họ cần hiểu rằng động lực tinh thần thì cần đấy nhưng không phải điều kiện tiên quyết. Trạng thái trung bình của chúng ta chiếm đa số thời gian chúng ta sống. Còn trạng thái phấn khích khi nhịp tim tăng gấp đôi chỉ chiếm ít hơn, và duy trì trong khoảng dưới 10% thời gian chúng ta hoạt động. Nhưng giờ do ấn tượng vì những gì sách báo kể lại và phóng đại, nhiều bạn cho rằng sáng nào trong tuần các businessman cũng thức dậy tràn trề năng lượng, khuôn mặt tươi rói trong cơ thể khỏe mạnh. Họ không biết là phần lớn doanh nhân, đặc biệt khi bắt đầu khởi nghiệp, đều trải qua thời gian mỗi buổi sáng phải cố lắm mới dạy nổi, lê xác đi làm, hoảng loạn bên trong tới mức quên cả tắm hay cạo râu. Vì họ thấy thực tế khác quá xa so với hình dung ban đầu. Bao giờ họ thành đạt thì lúc ấy họ mới có cái dáng vẻ thanh thản nhẹ nhàng như mọi sự đều đã nằm trong tính toán từ trước!
3. Là kinh doanh nên cần tính toán chi ly quản lý chặt chi phí chứ không phải là thả gà ra đuổi, rồi có ai nói thì lại biện minh vì mình đang làm theo hứng và cái đó chỉ là nhất thời. Ngoài ra, còn cả hiện tượng đáng lo là cứ bịa ra một dự án, chưa biết nó có thực hiện được không, nhưng cứ đi vay tiền và huy động của bá tánh để đầu tư dù hoàn toàn không biết có quản lý khoản tiền đó được không. Về bản chất, vụ án năm 2016 của một vị đại gia từ Nga về chính là trường hợp này. Cứ vay tiền ồ ạt, đầu tư ồ ạt không cần tính toán. Rồi lỗ, vòng quay tài chính gặp vấn đề, vướng vào vòng trả lãi suất cao (có thời gian lên tới con số điên rồ là 80%/năm) thì chỉ còn cách thu của người sau trả cho người trước và sau cùng thì hết khả năng chi trả! Tôi tin trong thời gian tới sẽ còn nhiều vụ việc như vậy sẽ xảy ra, đặc biệt ở Việt Nam!
4. Học tập theo học thuyết của mấy vị đại gia, trong khi không mấy ai bắt đầu làm startup mà có học thuyết của riêng mình. Chúng ta đi đọc mấy cuốn sach của các vĩ nhân và nghe lời mấy ông tiểu thuyết gia chấp bút cho các vị ấy. Ông ấy lý giải là ông Bill Gates lúc bắt đầu là đã nghĩ ngay tới chuyện đường dài, phải làm cái này, phải làm cái kia, lên kế hoạch 10, 20 năm chứ không nghĩ thiển cận. Nhưng đó đều là lời lý giải của các Khổng Minh “sau trận đánh”. Phần lớn vĩ nhân chỉ chụp cơ hội và tập trung làm, tới lúc có sự nghiệp thì họ cũng có mô hình lớn của riêng mình và lúc đó hoạ may mới phác thảo ra các lý thuyết. Còn trước đó, bận làm việc chứ không ai hơi đâu đi nghĩ lý thuyết!